翁金碑
外觀

翁金碑(Ongin),1891年發現於蒙古翁金河附近,地處鄂爾渾碑銘以南160公里、暾欲谷碑西南402公里處[1]:177。該碑為紀念咄悉匐(El Etmish Yabgu)而立,以古突厥文書寫。第12行文字表明,立碑者是為其父建造此紀念碑。[1]:183傑勒德·克勞森(Gerard Clauson)考證其建於716年至735年毗伽可汗在位期間。[1]:191埃爾西拉松(Ercilasun)則認為其年代為719年或720年[2]。
地理位置
[編輯]1891年,該碑發現於外蒙古馬奈特山(Manet Mountains),位於翁金河支流附近,碑名由此而來,地理坐標約為北緯46°、東經102°東北側,即鄂爾渾碑銘以南約100英里,暾欲谷碑銘西南偏西250英里處。[1]具體出土地為蒙古國前杭愛省翁金河西北岸的馬安廷布爾德(Maantyn Burd)地區。
碑文
[編輯]古突厥文:[3] | 中文翻譯 |
---|---|
äčümiz apamïz: yama qaγan: tört buluŋuγ : qïsmïš # : yïgmïš : yaymïš : basmïš : ol qan : yoq : boltuqda : kesrä : elyitmiš : qačïš(mïš) : qa : ... altmïš : tägmiš : ... : elbägler : tabγač : qaγanladuq qaγanïn ïčγïnï : ïdmïš : türk bodun: öŋ # rä : kün : tuγsuqïŋa: kesrä : kün : batsïqïŋa : tägi : beriyä : tabγačqa: yïraya : yïšqa(tä)g(i) : ... : qazγantuq : üčün : ol qïz oγlïn körti : alp ärin : balbal : qïšdï : türk bodun : atï yoq : bolu : barmïš : ärti : türk bodun : yitmäzün : teyin : yulïr ärmäzün : teyin : üzä : täŋri : temiš : ärig : ... nt a : ... : qapγan : elteriš : qaγan : eliŋä : qïlïntïm: eletmïš yabγu: oγlï # : ïšbara : tamγan čor : yoγa : inisi : bilgä : ïšbara : tamγan : tarqan : yoγa : atï : beš : yetmiš : äčim atïm : at... : sü : äsiŋ : oγlï : tamγan bu : tabγačda : yïriyä : täg oγuz : ara : yeti ärin : yaγï : # bolmïš : qaŋïm baγa : täŋrikän : yanïnta : yorïmïš : išig : küčin : bermiš : ärtmiš : (käl)[miš)... : tarduš : boltuqda : täŋrikänkä išig bertiŋ : teyin : yarlïqamïš : šad atïγ : ant # a : bermiš : boltuqda : toquz : oγuz : täg : yaγï : ärmiš : bädük : är(miš :) qaγan : täg(miš) ... : biz bädük biz : biz bat biz : biz : yavïz bat biz : azïγ üküšüg : körtüg : irti : sülätim # : ter ärmiš : amtï bäglärïm a : ter : ärmiš : biz : az biz : teyin al # qïnur : (ärtimiz) : ... : yorïyïn : sü : süläyïn : qaŋïm : š(ad) : anča : ötünmiš : täŋrikän : almazïn teyin # : ... : bodun : anta bermäziŋ ä : tusul är ... : (atačïm a) ... d ... qamuq balïqqa : (tägdim) : qonuldïm : altïm : süsi : kälti : arqasï#n : yaγdïm : bägi : qačdï : / š / γ ärti : tabγač bodunï : ... : toqïdtïm : yaγdïm : bas(dïm : yaydïm :) ... buzuq anča : ... : ...mäz : ärïnč : išig küčig bert(im) : ... kälir : ärtimiz : ekin ara : täg yaγï : bolmïš : tägmäči # män teyin : saqïntïm : täŋri bilgä : qaγanqa : ančaqïŋa : išig küčüg : bersägim : bar : ärmiš : ärinč : tägdük(in) (üčün) ... # äbimä tägdüküm : ur elï qaŋ elï : adrïlmalïm : täyin : qaγanda : adrïlmaz : teyin : tägdim : tägip : inima : oγlïma : anča : ötlädim : qaŋ : yorïp : elteriš qaγanqa # : adrïlmaduq : yaŋïlmaduq : täŋri : bilgä : qaγanta : adrïlmalïm : azmalïm : teyin : anča : ötlädim : ilgärü barïγma : bardï # : bilgä qaγan : bodunï ... : bardï # : ölügin : atqa : išig küčig : bertim : adrïlmaz : teyin : tägdim : üzä : täŋri : qan : lüi : yïlqa : yetinč: ay küčlüg : alp är : qaγanïmda : adrïlu : bardïŋïz : bilgä : atačïm : yoγuŋ : qorïγïŋïn : qazγantïm : el yetti : täŋri : üzä : täŋrikän : ... (tabγa)č körür : ärtim : ädgü : atačïm : ... : toqïdïmïz : äčim boyla : ... girtim : ... basatïp ärig : udušuru : sančdïm : ... išig : küčig: kü... ičün : ...dim : ... atačïm : ... : ...n : täg : ïšbara : tarqanïγ : ... # elteriš : qaγan : ... Transcription of the text in south side of the headstone: |
(正1)我們的祖先射摩可汗鎮壓、恐嚇、擊潰和征服了天下四方(的民眾)。在那位可汗去世後,帝國顯然毀滅了,崩潰以及……(突厥人) (正2)令他們曾經擁立為可汗的可汗垮台。突厥人(進行征戰),向東直到日出之處,向西遠抵日落之處,向南直到漢人之地,向北遠達長滿樹林的高山。……(突厥人) (正3)使得他們的勇武者變成殲敵石。突厥人的名字幾乎完全消失。然後,高高在上的天神明白地說道:「不能讓突厥人毀滅,不能讓他們被征服。…… (正4)我生長在夾畢汗頡跌利施可汗治下。(我是)毗伽沙缽略貪汗達干,即頡翳德蜜施葉護之子,沙缽略貪汗啜葉護之弟。我的高貴的……父親頡翳德蜜施…… (正5)那時在漢人之北的野咥人及烏古斯人之間,有七個人開始(與我們)為敵。我的父親……當時站在登利汗一方,並為他效勞。 (正6)當時登利汗變得很寬厚,說道:「你已經為我效了力。」於是賜給他「設」的稱銜。九姓烏古斯及野咥人(與我們)為敵。他們(也是)極具危險性地強大。登利汗進軍(對付他們……)? (正7)我們無疑處於惡劣的境地。你們已經看到,(我們)人數很少,(而我們的敵人則)很多。(儘管如此,)我們的人(幹得更好〈?〉)。讓我們去戰鬥吧!」(我的父親)說道。「我的忠誠的伯克們啊,」他說道,「我們切莫因為人少而害怕。」…… (正8)我父親設就這樣地籲請。(為了)登利汗(不被毀滅,以及民眾不被驅入不幸之中,)…… 右面 (右1)我攻擊哈木爾(?)城,我對它進行報復,並征服了它。他們的軍隊前來迎擊。我令其普通民眾感到恐懼,(並制服了他們)。他們的諸伯克逃竄,……漢人……我打擊、恐嚇、鎮壓和擊潰了(他們)……猶如一陣風暴(?) (右2)我們(回?)來。在此同時,我們被告之,野咥人開始與我們為敵。(最初)我想:「我將不與他們交戰。」但是,我顯然亟希為登利毗伽可汗進一步效勞。由於他們在我們返師的路上實施攻擊,我與他們交戰了。我抵達了牙帳。在我交戰 (右3)以及到達本部之後,我這樣忠告我的子弟們:「我父始終追隨頡跌利施可汗,從未離開和背叛過他;但願我們也不要離開和背叛登利毗伽可汗。」我如此忠告道。那些想回去的人回去了。毗伽可汗的人則以巨大的熱情(?)繼續前進(?),為這一偉大的名字效勞。 (右4)聖天在上。您在羊年七月離開我們強大而勇武的可汗,仙逝了。我敬愛的賢明父親啊!我舉行的您的葬禮。(水、)土、上天……業已進入。
|
參考文獻
[編輯]- ^ 1.0 1.1 1.2 1.3 Gerard Clauson. The Ongin Inscription
. Journal of the Royal Asiatic Society. October 1957, 89 (3–4): 177–192. S2CID 163494827. doi:10.1017/S0035869X00115825.
- ^ Ercilasun, (1985), p. 59
- ^ Takashi Osawa - Revisiting the Ongi inscription of Mongolia from the Second Turkic Qaghanate on the basis of rubbings by G. J. Ramstedt; Journal de la Société Finno-Ougrienne (Suomalais-Ugrilaisen Seuran Aikakauskirja); 2011; pp. 183